Page 10 - ESARET 1916
P. 10

12
             ESARET 1916


             larında donarak şehit olanların sayısı çok daha fazlaydı. Zayiat
             konusunda çok değişik rakamlar söylense de, Genelkurmay
             Başkanlığının kaynaklarına göre; toplam şehitlerimizin sayısı
             60.000, Rusların kaybı ise 30.000’dir.

               Milletimizi ve bütün Müslümanları derin bir elem ve ke-
             dere boğan Kafkas cephesindeki bu hezimet, bütün zafer
             ümitlerini yok etmiş, ordumuzun yeniden toparlanması çok
             zor hâle gelmişti. Ruslar ise daha da cesaretlenerek Erzurum’u
             ve Anadolu’yu işgal emellerine bir adım daha yaklaşmışlardı.

               1915 senesinin ilk aylarında ordu bir taraftan kendisini
             toparlamaya çalışırken, diğer taraftan da tifo, tifüs ve humma
             gibi salgın hastalıklarla da mücadele etmeye çalışıyordu. Çok
             sayıda sivil ve asker de bu salgın hastalıklar sebebiyle öldü.
             3. Ordu kumandanı Hafız İsmail Hakkı Paşa bile 15 Şubatta
             Erzurum’da tifüsten vefat etti.
               Bunun üzerine 3. Ordu kumandanı olarak İstanbul’dan
             Erzurum’a gelen Halepli Mahmut Kâmil Paşa kumandayı
             ele aldı. Bir taraftan orduyu takviyeye gayret ederken, diğer
             taraftan bütün cephelere sadece kesin ve tam müdafaa emri
             verdi. Cephane sarfiyatını asgariye indirirken, iaşe temini
             için de çok gayret sarf etti. Fakat bu sıralarda cereyan eden
             Çanakkale Muharebelerine çok sayıda kuvvet sevk edildiği
             için Şark cephesine yeteri kadar takviye gelememişti.

               Mayıs ayına girilirken, Rus ordusu bir taraftan takviye
             kuvvetlerle hazırlık yapıyor, diğer taraftan içimizdeki Ermeni
             hainlerini çeşitli bölgelerde karışıklık ve isyan çıkarmaya
             teşvik ediyorlardı. Zaten çok zor durumda olan ordumuzu,
             böylece iki taraftan sıkıştırmayı planlıyorlardı. Bu planları
             açıkça gören İstanbul hükümeti, acil tedbirler almak zorunda
   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15